ส่งเสริมการดำเนินชีวิตประจำวันอย่างสมดุลของผู้ปฎิบัติธรรมด้วยหลักพุทธธรรม

Abstract

This study aims to explore how the application of Buddhist principles—particularly the Noble Eightfold Path—can promote a balanced daily life for Dhamma practitioners. The research addresses the increasing imbalance in modern lifestyles resulting from rapid socio-economic change, emotional stress, and fragmented relationships. It adopts methodology, including textual analysis of Buddhist scriptures and related literature, along with in-depth interviews with 15 key informants consisting of Buddhist scholars, social workers, and lay practitioners in Phang Nga province.The research results found that 1. A balanced life of a practitioner is a life that is not extreme, both materially and mentally, by using the principles of Dharma as a guideline to create peace, mindfulness, wisdom, and deep self-understanding. 2. The appropriate Buddhist principles to promote a balanced life are the “Noble Eightfold Path”, which consists of Right View, Right Thought, Right Speech, Right Action, Right Livelihood, Right Effort, Right Mindfulness, and Right Concentration, covering dimensions of behavior, thought, mind, and wisdom. 3. Approaches to promote a balanced life include practicing mindfulness in daily life, firmly observing the precepts, developing concentration and wisdom, living a simple life, and having a supportive Dharma community, which are all factors that support practitioners to be able to live a middle path in a stable and sustainable way.Furthermore, the study aligns the Eightfold Path with Abraham Maslow’s hierarchy of needs, demonstrating the compatibility between Buddhist spiritual development and human motivation theory. The research proposes practical applications such as curriculum development, community-based mindfulness programs, and tailored approaches for various demographic groups including youth, working adults, and the elderly. Ultimately, the study offers a Buddhist-based life framework that can be integrated into social policy to promote spiritual well-being, resilience, and sustainable human development.

งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการส่งเสริมการดำเนินชีวิตประจำวันอย่างสมดุลของผู้ปฏิบัติธรรมด้วยหลักพุทธธรรม โดยมุ่งเน้นการประยุกต์ใช้หลักอริยมรรคมีองค์ 8 ซึ่งเป็นแนวทางแห่งการพัฒนาแบบองค์รวม ครอบคลุมทั้งด้านกาย จิตใจ และสังคม เพื่อตอบสนองต่อปัญหาความไม่สมดุลที่เกิดจากวิถีชีวิตสมัยใหม่ที่เร่งรีบและกดดัน การวิจัยนี้ดำเนินการโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ผ่านการวิเคราะห์เอกสารจากพระไตรปิฎก อรรถกถา และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ร่วมกับการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิและผู้ปฏิบัติธรรมในพื้นที่จังหวัดพังงา จำนวน 15 รูป/คนผลการวิจัยพบว่า 1. การดำเนินชีวิตอย่างสมดุลของผู้ปฏิบัติธรรมคือการใช้ชีวิตที่ไม่สุดโต่ง ทั้งในด้านวัตถุและจิตใจ โดยอาศัยหลักธรรมเป็นแนวทางเพื่อให้เกิดความสงบ สติ ปัญญา และความเข้าใจในตนเองอย่างลึกซึ้ง 2. หลักพุทธธรรมที่เหมาะสมในการส่งเสริมชีวิตสมดุลคือ “อริยมรรคมีองค์ 8” ซึ่งประกอบด้วย สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ โดยครอบคลุมมิติของพฤติกรรม ความคิด จิตใจ และปัญญา 3. แนวทางการส่งเสริมชีวิตที่สมดุล ได้แก่ การฝึกสติในกิจวัตร การรักษาศีลอย่างมั่นคง การพัฒนาสมาธิและปัญญา การใช้ชีวิตเรียบง่าย และการมีชุมชนธรรมะที่เกื้อกูล ซึ่งล้วนเป็นปัจจัยที่เกื้อหนุนให้ผู้ปฏิบัติสามารถดำเนินชีวิตในทางสายกลางได้อย่างมั่นคงและยั่งยืนการวิจัยยังเสนอกรอบแนวทางที่สามารถประยุกต์ใช้ในการจัดกิจกรรมพัฒนาชุมชน การสร้างหลักสูตรส่งเสริมชีวิตสมดุลด้วยพุทธธรรม และการออกแบบรูปแบบการปฏิบัติธรรมที่เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมายหลากหลาย เช่น วัยทำงาน วัยสูงอายุ และเยาวชน โดยเน้นความเข้าใจในธรรมชาติของมนุษย์ผ่านทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของ Maslow ที่สอดคล้องกับพุทธธรรมในแง่ของการตอบสนองทั้งความต้องการพื้นฐานและการพัฒนาจิตวิญญาณ งานวิจัยนี้จึงมีคุณค่าทั้งในด้านทฤษฎีและปฏิบัติ สามารถนำไปพัฒนาเป็นนโยบายส่งเสริมสุขภาวะและจิตสาธารณะในระดับครอบครัว ชุมชน และประเทศชาติได้